Πόσες φορές έχουμε αλήθεια τρέξει πίσω από τα παιδιά μας με ένα κουτάλι στο χέρι γεμάτο φαγητό; Και πόσοι μπόμπηρες απολαμβάνουν αυτό το κυνηγητό ξεκαρδισμένοι στα γέλια με την μαμά που προσπαθεί απελπισμένα να τους ταΐσει; Πολλές μαμάδες παραπονιούνται πως το αγγελούδι τους δεν τρώει και ανησυχούνε μήπως αρρωστήσει. Γιατί όμως το παιδί μας αντιδράει έτσι; Πώς αλήθεια λειτουργεί ο οργανισμός του; Και είναι το καθημερινό κυνηγητό η καλύτερη μέθοδος για να φάει;
Κατά την περίοδο της νηπιακής ηλικίας παρατηρείται μια ραγδαία σωματική και νοητική ανάπτυξη. Στον οργανισμό του παιδιού συμβαίνουν σημαντικές αλλαγές σε μικρή σχετικά χρονική περίοδο.
Οι διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται με την πάροδο του χρόνου αφορούν στα εξής:
-
Σωματική ανάπτυξη (οστά, μύες, διάφορα όργανα)
-
Ανάπτυξη εγκεφάλου
-
Ανάπτυξη ανοσολογικού συστήματος
-
Συχνή ανάρρωση μετά από ασθένεια
-
Αυξημένη φυσική δραστηριότητα
Λόγω των παραπάνω παραγόντων οι απαιτήσεις του παιδιού σε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά είναι αυξημένες. Αυτές συνοψίζονται στα εξής με βάση την παραπάνω αρίθμηση.
-
Πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, ασβέστιο, φώσφορος, κάλιο, ψευδάργυρος.
-
Φωσφολιπίδια, χοληστερόλη, πρωτεΐνη, ω-3, ω-6 λιπαρά οξέα.
-
Ενέργεια, διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους λόγω αυξημένου μεταβολισμού.
Τα προαναφερόμενα θρεπτικά συστατικά αναλύονται στο παρακάτω πλαίσιο σωστής και ισορροπημένης διατροφής, ποιοτικά και ποσοτικά.
Πρέπει να αναφερθεί ότι οι θερμιδικές ανάγκες ενός παιδιού σε αυτήν την ηλικία δεν είναι και τόσο μεγάλες. Ένας εμπειρικός κανόνας είναι ότι οι θερμιδικές ανάγκες στην νηπιακή ηλικία είναι κατά μέσο όρο 1000kcal/ημέρα + 100kcal για κάθε έτος ηλικίας. Δηλαδή για ένα παιδί 3 ετών είναι 1300kcal/ημέρα. Όπως όμως προαναφέρθηκε οι ανάγκες σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και μέταλλα είναι υψηλές, γεγονός που περιορίζει τα περιθώρια για κατανάλωση λιπαρών και γλυκών.
Ο σίδηρος και το ασβέστιο θα λέγαμε ότι είναι από τα πιο σημαντικά θρεπτικά συστατικά για το νήπιο. Για επαρκή πρόσληψη σιδήρου απαιτούνται δύο μερίδες την ημέρα από πηγές πλούσιες σε πρωτεΐνη, όπως κρέας, ψάρι, αυγά, πουλερικά, όσπρια, και έξι μερίδες ψωμιού (ολικής ή εμπλουτισμένο). Συμπληρωματικά καλό θα ήταν να συνοδεύονται από πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Παράλληλα είναι απαραίτητη ή βιταμίνη C (φρέσκα λαχανικά, φρούτα, χυμοί) για την καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου.
Για να καλυφθούν οι απαιτήσεις σε ασβέστιο πρέπει να καταναλώνεται συχνά γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα (γιαούρτι κλπ) περίπου 4 μερίδες την ημέρα, όπως και τυρί το οποίο θα υπάρχει στα ενδιάμεσα γεύματα ή θα συνοδεύει τα κυρίως (μακαρόνια, λαχανικά, λαδερά). Επίσης μπορεί να προστεθεί σκόνη γάλακτος στο φαγητό (μπιφτέκια, πουρές, σούπες).
Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει την ποσότητα που μπορεί να καταναλώνει το νήπιο σε δύο ηλικιακές ομάδες.
Μέγεθος μερίδων για νήπια
| Τροφή | Μερίδα | Μερίδα |
| | 1-2 ετών | 3-4 ετών |
| Πολτός φρούτων-φρούτα | 1/4φλ | ½ κομμάτι |
| Πολτός λαχανικών-λαχανικά | 1/3φλ | 1/2φλ |
| Δημητριακά, ρύζι, μακαρόνια | 1/4-1/3 φλ | 1/3-1/2φλ |
| Ψωμί | ½ φέτα | 1 φέτα |
| Κρέας, ψάρι, αυγά πουλερικά | 30γρ | 30-60γρ |
| Γάλα | 1/2φλ | ½-1φλ |
Αυτός ο πίνακας μάλλον αποδεικνύει πως τις περισσότερες φορές τα παιδιά μας γνωρίζουν καλύτερα από εμάς τις ανάγκες που έχει ο οργανισμός τους. Η πίεση που τους ασκούμε συνήθως για να καταναλώσουν όλο τους το φαγητό όχι μόνο δεν έχει αποτελέσματα, αλλά δημιουργεί στρες στο νήπιο που κάθε άλλο παρά το βοηθάει στην ομαλή ψυχική και συναισθηματική του ανάπτυξη. Στην καλύτερη περίπτωση η ώρα του γεύματος μπορεί να είναι ένα παιχνίδι κυνηγητού, όταν όμως η πίεση από τους γονείς είναι εξαιρετικά έντονη, εκείνη η ώρα μετατρέπεται σε μαρτύριο για το παιδί. Κάτι τέτοιο μπορεί ενδεχομένως να οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις, όπως είναι η ανορεξία ή η παχυσαρκία, καθώς το νήπιο συνδέει το φαγητό με το στρες που νιώθει κατά την ώρα του γεύματος, κι έτσι είτε το αποστρέφεται, είτε πιέζει κι αυτό τον εαυτό του προκειμένου να μην «απορριφθεί» από τους γονείς του. Σε περίπτωση λοιπόν που το παιδί μας δεν παρουσιάζει κάποια αφύσικη ανορεξία, καλό θα ήταν να μην επιμένουμε στο θέμα του φαγητού και να αφήσουμε τον οργανισμό του να κάνει αυτή τη δουλειά! Εμείς μπορούμε απλά να το δελεάσουμε. Τι γαστριμαργικές προτιμήσεις έχουν αλήθεια τα παιδιά μας;
Τα παιδιά προτιμούν να τρώνε τα φαγητά που σερβίρονται και καταναλώνονται χωρίς βοήθεια ή που τρώγονται με τα χέρια όπως σάντουιτς, έτοιμα κομμάτια, κομμένα λαχανικά και φρούτα, μικρές μερίδες υγρών τροφών. Επίσης τα χλιαρά-ζεστά φαγητά αλλά και απλές τροφές με χαρακτηριστικά χρώματα και όχι ανάμεικτες μάλλον δείχνουν να κερδίζουν την προτίμησή τους. Αντίθετα αποφεύγουν τα λαχανικά με έντονες γεύσεις, τα καρυκεύματα, τους συνδυασμούς φαγητών (με εξαίρεση τα μακαρόνια με τυρί και την πίτσα), ενώ οι μεγάλες μερίδες και τα πολύ ζεστά φαγητά δεν τα συγκινούν ιδιαίτερα. Έτσι λοιπόν, βάλτε την φαντασία σας να δουλέψει, κάντε τα μαγικά σας και οι μικροί καλοφαγάδες σίγουρα θα σας ανταμείψουν!
Ένα άλλο σημείο που αξίζει να προσέξουμε είναι η έμφαση που πρέπει από μικρή ηλικία να δοθεί στις σωστές διατροφικές συνήθειες για την πρόληψη παχυσαρκίας, καλής υγείας και σωστής λειτουργίας του οργανισμού. Έτσι οι γονείς θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά, δίνοντας οι ίδιοι το παράδειγμα. Καλό θα ήταν η ώρα των καθημερινών γευμάτων να είναι μια μικρή ιεροτελεστία για την οικογένεια, εάν και εφόσον οι ρυθμοί της ζωής σας το επιτρέπουν. Προτιμήστε να φάτε όλοι μαζί στο τραπέζι και όχι στον καναπέ, ενώ παράλληλα φροντίστε να χαλαρώσετε το 
παιδί σας λίγο πριν το φαγητό, ώστε να καταναλώσει αργά και με ηρεμία την τροφή του, να την μασήσει καλά πριν την κατάποση και να μάθει να την απολαμβάνει. Μπορείτε να του διηγείστε χαμηλόφωνα μια ιστορία όσο το ταΐζετε, ή να ξεφυλλίζετε ένα παραμύθι με ωραίες εικόνες. Εάν το μικρό σας θέλει να απασχολείται με ένα παιχνίδι την ώρα του φαγητού, καλό θα ήταν το παιχνίδι αυτό να μην είναι θορυβώδες.
Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης και η στοματική υγιεινή. Η κατανάλωση ασβεστίου και φωσφόρου βοηθούν ιδιαίτερα στην υγεία των δοντιών, ενώ καλό θα ήταν να αποφεύγονται οι τσίχλες, τα κουλουράκια και τα ζαχαρωτά, που προσκολλώνται στα δόντια των παιδιών. Το καθημερινό και συχνό βούρτσισμα είναι απαραίτητο, καθώς επίσης και η χρήση οδοντικού νήματος όταν τα δόντια αρχίζουν να ενώνονται.
Τέλος, ας μην ξεχνάμε πως το φαγητό, πέρα από ανάγκη είναι και μια γλυκιά συνήθεια. Οι γεύσεις είναι ένα κομμάτι των αναμνήσεών μας από τα παιδικά μας χρόνια, ένα κομμάτι από την κουλτούρα μας, αλλά και την προσωπικότητά μας, όπως αυτή διαμορφώθηκε μέχρι σήμερα. Ας μην στερήσουμε αυτή τη γλυκιά συνήθεια από τα παιδιά μας. Με την σωστή πρόληψη και την απαραίτητη φροντίδα, η ώρα του φαγητού μπορεί να γίνει η καλύτερη ώρα της ημέρας, όχι μόνο για τα πλασματάκια μας, αλλά και για εμάς τους ίδιους.
Ίριδα Τσολάκη,
Εκπαιδευτικός Προσχολικής Αγωγής Α.Π.Θ.
Αναστάσιος Βαμβάκης
Διατροφολόγος – Διαιτολόγος Pg. Dip in Sport Nutrition
